سابقه گیاهان دارویی :
1- قدیم الایام : در این دوره انسان دریافته بود در زمان بیماری ها و ناراحتی های جسمی ، جهت درمان آن ها به دنبال گیاهان مخصوصی برود . در همین زمان انواع مختلفی از گیاهان به شکل سمی ، خوراکی و دارویی کشف شد که بعضی از آن ها عبارتند از : چای ، قهوه ، کاکائو و ... .
2- سده ی اخیر : در این دوره با توجه به اینکه کشورها رو به صنعتی شدن می رفتند ، داروهای شیمیایی تولید شدند . در این زمان بود که مراکز دارویی و داروخانه های بزرگ جهان بوجود آمدند و طب سنتی و گیاهان دارویی ارزش خود را بتدریج از دست داده و به شکل مرکز فروش ادویه در آمدند . اولین ماده شیمیایی که توسط انسان ساخته شد در سال 1854 . م. به نام اسید استیک بود .
3- دهه های اخیر : با توجه به اینکه داروهای شیمیایی عوارض زیادی داشتند ، انسان کم کم دوباره به طرف گیاهان دارویی رفته و از آن ها استفاده کرد .
25 درصد داروهای مدرن کنونی از گیاهان دارویی ساخته شده اند . در سال 2000 حدود 60 میلیارد ، درآمد کشورها از فروش گیاهان دارویی بوده است . در ایران آمار این گونه بیان نمود که در سال76 در آمد حاصل از گیاهان دارویی 7 میلیارد ریال بوده که در سال 1380 این رقم به 37 میلیارد ریال رسیده است .
وضعیت گیاهان دارویی ایران :
از 13 اقلیم متفاوت جهان ، 11 اقلیم در ایران موجود است و این باعث شده که پتانسیل تولید گیاهان دارویی در ایران بسیار بالا باشد .
تعریف گیاهان دارویی :
بر اساس تعاریف موجود هر نوع گیاهی که دارای ترکیباتی ( مواد تشکیل دهنده فعال و موثر) که بعد از یک سری عملیات مثل فشردن ، استخراج ، تقطیر و ... بر روی گیاه بدست آمد و دارای اثرات درمانی و یا به عنوان جزئی از یک فرآورده ی دارویی باشد را گیاه دارویی می گویند .
محصولات فرعی : عبارتست از : ریشه ، ساقه ، برگ ، گل ، میوه ، دانه ، گال ، پوسته و شیرابه که خاصیت دارویی ، صنعتی و غذایی دارند .
تقسیم بندی Fao روی محصولات فرعی :
1- گیاهان دارویی 2- گیاهان صنعتی 3- گیاهان خوراکی 4- گیاهان زینتی
اندامهای مورد استفاده در گیاهان دارویی:
1- گل : زمان برداشت گیاهان دارویی که گلشان خاصیت دارویی داد باید گل ها حتما آمیزش را انجام داده باشند . معمولا قبل از شکفته شدن کامل گل گیاه برداشت نشود . هوای محیط کاملا خشک و سرد باشد و شرایط انبارداری دقیق باشد .
2- برگ : برگ قسمت فتوسنتزی و تنفسی گیاه است . زمان برداشت باید برگ ها جوان ، شاداب ، سالم و عاری از هر گونه آفت و بیماری باشد . از انبار کردن و فشرده کردن برگ ها در یک محیط کوچک باید پرهیز شود .
برگ هایی که دارای اسانس هستند باید طوری نگهداری شوند که از تابیدن مستقیم نور خورشید به آن جلوگیری شود . زمان جمع آوری برگ هایی که دارای اسانس هستند بعد از ظاهر شدن گل تا رسیده شدن کامل میوه می باشد . اگر گیاه علفی ، یکساله و دارای اسانس باشد معمولا زمان جمع آوری آن کمی پس از ظاهر شدن گل می باشد . از لحاظ وضعیت زمانی ، صبح ساعت 7 تا حداکثر 10 باید برگ ها جمع آوری شوند و محیط عاری از رطوبت و شبنم باشد . اگر برگ بدون اسانس باشد و دارای پهنک بزرگ باشد کمی بعد از ظاهر شدن گل ها جمع آوری صورت می گیرد .
3- سرشاخه ی گلدار : برخی از گیاهان دارویی هستند (اکثر گیاهان علفی ) که مجموعه برگ و گل آن خاصیت دارویی دارد در این حالت برای جمع آوری : الف) حتما باید گل ها و غنچه های زیادی بر روی سرشاخه بوجود آمده باشند . ب) جهت جمع آوری سرشاخه ها حتما باید از قیچی استفاده شود تا جای زخم به حداقل برسد . ج) سرشاخه های جوان و تازه را جهت جمع آوری انتخاب می کنیم .
4- جوانه : اگر گیاهی دارای جوانه دارویی بود زمانی جوانه جمع آوری می شود که شیرابه درون آوندها جریان پیدا کرده باشد ( گیاه بیدار شده باشد )
5- ریشه : ریشه در طبیعت به شکل ساده ، منشعب ، مخروطی ، استوانه ای و ... دیده می شود که کار آن جذب آب و املاح و مواد غذایی و استقرار و استحکام گیاه در محل خود است . زمان جمع آوری ریشه دارویی در گیاهان یکساله شهریور تا اسفند ماه و در گیاهان دو و چندساله از زمان خزان برگ تا آخر زمستان می باشد . ( گیاه در هنگام خزان تمام مواد غذایی را در ریشه نگهداری می کند )
ریشه جمع آوری شده باید بدون آفت باشد . همچنین از ریشه های سخت شده ، تیره رنگ ( ریشه پوک و تو خالی ) و فاسد شده نباید استفاده کرد.
6- پوست : زمان جمع آوری پوست های دارویی گیاهان موقعی است که در آوندها جریان شیرابه وجود داشته باشد . اگر بخواهیم پوست ریشه را جمع آوری کنیم باید نمونه هایی را انتخاب کنیم که رشد و نمو کافی را انجام داده باشد .
7- بذر : زمان جمع آوری بذرهای دارویی وقتی است که بذر بطور کامل رسیده باشد که با توجه به نوع گیاه در فصل تابستان و پاییز این عمل انجام می شود .
8- میوه : گیاهان دارویی که میوه آن ها شفت و دارای خاصیت دارویی است به شکل تازه جمع آوری می شوند . ولی میوه هایی که به شکل سته هستند قبل از خارج شدن بذر از میوه جمع آوری می شوند .
9- گیاه کامل : بعضی گیاهان دارویی هستند که تمام قسمت های آن دارویی است زمان جمع آوری آن ها کمی قبل از ظاهر شدن گل یا با مقدار کمی گل می باشد .